Metoda Marii Montessori
Metodą Montessori nazywany jest sposób praktycznej pracy dziecka przy pomocy materiałów rozwojowych. Jest to alternatywny sposób kształcenia dzieci , który jest dostosowany do indywidualnych potrzeb rozwojowych dziecka. Na potrzeby składają się jego możliwości, kompetencje, umiejętności, które umożliwiają mu naukę skuteczną i efektywną.
Twórcą tej metody jest Maria Montessori, włoska lekarka i pedagog żyjąca w latach 1870 – 1952. Na początku XX wieku zajmowała się organizacją przedszkoli w Rzymie. To właśnie było impulsem do utworzenia nowego podejścia do kształcenia dzieci. Lekarka doszła do wniosku, że problem ich kształcenia i rozwoju nie wynika z natury medycznej, lecz pedagogicznej. Montessori stworzyła coś w rodzaju systemu, dzięki któremu dziecko będzie się rozwijać nieskrępowanie, a wychowawca będzie dostosowywał się do toku rozwoju. Twierdziła, że tak, jak dziecko rozwija się fizycznie, tak też rozwija się psychicznie. Jak dziecko biologicznie rozwija się samodzielnie, to samo dotyczy rozwoju psychicznego. Należy jedynie go wspomóc. W ten sposób podejście badaczki do sposobu kształcenia dziecka było innowacyjne i nietypowe.
Na czym opiera się metoda Montessori?
Podstawową formą , na której opiera się metoda Montessori jest zabawa. Dlaczego? Ponieważ dziecko poznaje świat właśnie poprzez zabawę. Dzięki niej dziecko lepiej przyswaja informacje i szybciej się uczy. Samo wychowanie powinno opierać się naturalnych prawach rozwoju. Badaczka była przekonana, że poznawanie i opanowywanie rzeczywistości otaczającej człowieka dokonuje się nie tylko przez intelekt, ale także przez emocje oraz instynkty.
Podstawy pedagogiczne systemu wychowawczego Montessori opierają się na koncepcji przygotowanego otoczenia oraz pośredniej roli dorosłego, który jest towarzyszem dziecka w jego rozwoju. Osoba dorosła powinna wspierać indywidualny rozwój dziecka poprzez dostarczanie mu bodźców umożliwiających nakierowanie uwagi na dany obszar. Otoczenie, w którym przebywa dziecko, musi być odpowiednio dostosowane i zorganizowane do potrzeb dziecka. Wyróżnia się trzy aspekty przygotowanego otoczenia: materialny, społeczny i dynamiczny.
Aspekt materialny dotyczy otoczenia, w którym przebywa dziecko. Jest nim budynek, na przykład przedszkolny, a w nim duże i przestronne sale w kolorach stonowanych. Wyposażenie dostosowane do dzieci, czyli na przykład niskie regały, książki i zabawki w zasięgu dzieci.
Aspekt społeczny to zróżnicowana pod względem wieku grupa dzieci. Dzięki temu dzieci przejmują różne role społeczne. I tak dzieci starsze opiekują się młodszymi, młodsze uczą się od starszych. Nauczyciel, który troszczy się o ład, jest organizatorem zajęć, pomaga dziecku w rozwoju, podąża za dzieckiem. Jest cierpliwy, opiekuńczy i empatyczny w stosunku do dziecka. Prowadzi zajęcia, tłumaczy mu i motywuje do pracy. Daje dziecku twórczą przestrzeń, pozwala na samodzielność, ale zawsze jest obok i w razie potrzeby służy pomocą.
W przypadku aspektu dynamicznego to zasady pedagogiczne, takie jak:
– zasada indywidualizacji: w zróżnicowanej wiekowo grupie dzieci określa się indywidualne zainteresowania, umiejętności, preferencje, uzdolnienia czy zainteresowania w celu poznania rozwoju dziecka.
– zasada samodzielności: sprzyja jej dostęp do materiałów, samodzielnie wykonane przez dziecko zadania, oswajanie z możliwością popełnienia błędów, wybór miejsca, materiałów, czasu czy formy pracy.
Sylwetka dziecka według koncepcji Marii Montessori
Dziecko traktowane jest podmiotowo, jako indywidualna jednostka, dążąca do zyskania w przyszłości niezależności. Samodzielna aktywność to podstawowy czynnik rozwojowy, osoba dorosła wspiera, nakierowuje, ale nie ingeruje. Sam rozwój dokonuje się według planu, który jest dopasowany do potrzeb dziecka. Pomoc wychowawcza musi być dopasowana do dziecka w myśl tezy „daj mi czas”, w której wyrażony jest szacunek dla praw rozwojowych. Samo wychowanie jest szeroko pojętą edukacją, wpieraniem rozwoju tak, aby dziecko uzyskało wieloaspektową niezależność.
M. Montessori wyodrębniła dwa czynniki warunkujące rozwój dziecka. Pierwszym z nich jest chłonny umysł, czyli stan gotowości umysłowej dziecka do trwałej i całościowej rejestracji w podświadomości napływających z otoczenia bodźców tworzących jego indywidualne predyspozycje. Inaczej mówiąc jest to przyswajanie nowych informacji, dzięki którym dziecko może się rozwijać. Drugi element to okresy szczególnej wrażliwości, które występują u każdego dziecka, jako pewne bloki czasowe, w których dziecko interesuje się tylko jednym elementem ze swojego otoczenia z wyłączeniem pozostałych. Oznacza to, że dziecko wykazuje zainteresowanie daną aktywnością, na przykład rysowaniem. Dzięki temu zainteresowaniu jest możliwość kształcenia go w tym kierunku, gdyż wykazuje dużą wrażliwość na bodźce z otoczenia.
Wady i zalety nurtu
Metoda Marii Montessori była nowatorska, stanowiła opozycję do tradycyjnego nauczania. Podobnie jak wiele innych metod ma swoje wady i zalety, ma swoich zwolenników i przeciwników.
Zaczynając od zalet metoda ta jest bardzo angażująca, wykorzystuje indywidualne podejście do każdego ucznia. Nie stosuje się kar, a więc dzieci uczą się chętnie i nie potrzebują motywacji w postaci nagrody. Przez brak kar i przymusu wśród dzieci nie ma frustracji czy lęku. Nauka przebiega sprawnie, uczniowie lepiej opanowują materiał, łatwiej utrzymują koncentrację na jednej aktywności. Sama zaś edukacja jest ukierunkowana na rozwój nowych umiejętności, talentów w sposób naturalny, nie narzucający. Dzieci uczone są samodzielności, odpowiedzialności i szacunku. Na plus jest wzajemna nauka od kolegów/ koleżanek w różnym przedziale wiekowym.
Wadą metody Montessori jest to, że dzieci, które uczyły się według tej metody, mają problemy na dalszych etapach edukacji i w pracy, ponieważ nie umieją radzić sobie ze stresem, pośpiechem czy oceną. Istnieje też prawdopodobieństwo, że dając dziecku zbyt dużo swobody, można mieć problemy wychowawcze w przyszłości, kiedy będzie już nastolatkiem. Kolejną kwestią jest zachowanie ostrożności przy jednoczesnym dawaniu swobody. Nauczyciel musi zachować nie lada czujność, aby nie doszło do nieszczęścia. Warto też zaznaczyć, że kształcenie w nurcie Montessori jest kosztowne w porównania do kształcenia tradycyjnego i nie każdy rodzic może sobie pozwolić na nauczanie dziecka w ten sposób.
Metoda Montessori a tradycyjne nauczanie
Aktualnie nauczanie według metody Marii Montessori nabiera dużej popularności, powstaje wiele placówek, które są ukierunkowane na naukę w tym nurcie. Jakie są różnice między klasycznym sposobem edukowania?
| Metoda Montessori | Nauczanie standardowe | |
| Cel | Inspirowanie do samodzielnego zdobywania wiedzy. | Kształtowanie w sposób ustandaryzowany. |
| Sposób postrzegania dziecka | Jednostka, która ma indywidualną osobowość. | „Puste naczynie” , w które nauczyciel „wlewa wodę” |
| Sposób nauczania | Edukacja dostosowana do potrzeb dziecka, brak oceny, nauka samodzielności bez narzucania harmonogramu, nauka od siebie w grupach zróżnicowanych wiekowo. | Prowadzenie zajęć trzymając się programu nauczania, ocena dziecka za osiągnięcia, nauka z harmonogramem, brak samodzielnego podejmowania decyzji, nauka w jednej niezróżnicowanej wiekowo grupie. |
| Znaczenie nauczyciela | Obserwator decyzji dziecka i jego pomoc. | Centralna, najważniejsza postać w klasie. |
| Wiek dzieci | Wspólna nauka – dzieci młodsze uczą się od starszych. | Podział na klasy, do których uczniowie są przydzielani pod kątem wieku. |
| Pomoce dydaktyczne | Materiały są dopasowane indywidualnie do potrzeb dziecka. | Ustalony przez program podręcznik i zeszyt ćwiczeń dopasowany do wieku ucznia. |
Jak widać zarówno edukacja w nurcie Montessori jak i klasyczna ma swoje dobre i złe strony. To, że dziecko uczy się w standardowej placówce nie oznacza, że będzie gorzej wyedukowane. Warto pamiętać, że obie metody mają na celu dobro dziecka. Wybór metody nauczania zostawia się rodzicom.
Bibliografia.
Surma B. ( 2007). Pedagogika Montessori – podstawy teoretyczne i twórcze
inspiracje w praktyce. System pedagogiczny Marii Montessori w placówkach wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej w Polsce i we Włoszech, Kraków. Pobrane z: https://www.researchgate.net/profile/Barbara-Surma/publication/321723380_Pedagogika_Montessori_-_podstawy_teoretyczne_i_tworcze_inspiracje_w_praktyce/links/5ac37c7a0f7e9bfc04601fb3/Pedagogika-Montessori-podstawy-teoretyczne-i-tworcze-inspiracje-w-praktyce.pdf Miszka M. Pedagogika Montessori. Polskie Stowarzyszenie Montessori. Pobrane z: http://mzppp.kielce.eu/admin/zal/PEDAGOGIKA%20MONTESSORI.pdf